Fietsen met focus

Projectnaam

Fietsen met focus

Projecteigenaar, of -opdrachtgever

Provincie Utrecht

Projectomgeving

Afleiding van jongeren op de fiets

Projectonderzoeker of -uitvoerder

Sandra Bukman, Lideweij Vogelzang, Rensjke Bouwknecht, Amber Ronteltap, Karen Hilhorst, Hugo Ward

Trekker Fietscommunity

Karen Hilhorst

Tweede contact

Fietscommunity

Trigger

Hoe zorg je er voor dat jongeren over een paar jaar iets níet gaan doen waar ze nu nog amper mee bezig zijn? Dat was de complexe achterliggende vraag bij de wens van de Provincie Utrecht om basisschoolleerlingen zo aan te spreken dat ze straks, wanneer ze op de middelbare school zitten, op de fiets geen gebruik maken van hun smartphone. Best een uitdaging. Hoe kun je een basis leggen bij 12-jarigen die effect heeft, wanneer het gedrag werkelijk gaat spelen? Is dat überhaupt mogelijk?

Domeinen

(E1) Effectieve mobiliteit
(E5) Sociale cohesie

Kringen

(C1) Bovenbouw

Onderzoekstypen

(R2) Toegepast wetenschappelijk

Samenvatting

Het doelgroeponderzoek maakte zeer duidelijk dat we te maken hebben met complexe problematiek. Aan het eind van de basisschool staat het leven van kinderen op het punt een stroomversnelling in te gaan. Ze gaan naar de middelbare school waarbij ze vaak verder fietsen dan voorheen en ze krijgen te maken met een nieuw schoolsysteem met roosters, cijfers en lokalen. Ook verandert hun sociale omgeving in hoog tempo; ze leren in korte tijd veel nieuwe mensen kennen en vrienden worden steeds belangrijker. Zelf veranderen ze ook; ze gaan op zoek naar hun eigen identiteit, trekken opgelegde regels veelal in twijfel en leren steeds beter argumenteren en relativeren. Bovendien laat het onderzoek zien dat basisschoolkinderen het probleemgedrag – bedienen van de smartphone op de fiets – vaak nog niet vertonen.

Een simpele, enkelvoudige interventie op de basisschool zal dan ook niet voldoende zijn om smartphonegebruik op de fiets uit te bannen. Dat neemt niet weg dat de basisschool een belangrijk moment is om te beginnen met een interventie. Het is alleen zaak om een interventie-strategie door te laten lopen als scholieren de overgang naar de middelbare school maken. Dit is nodig om aan te kunnen haken bij alle veranderingen die er in deze periode op ze af komen.

Het voorkomen van smartphonegebruik op de fiets door kinderen vraagt om een zogeheten gedragsorkestratie. Het idee van gedragsorkestratie is dat wanneer (verschillende) uitingen zorgvuldig op elkaar afgestemd worden over een bepaald tijdspad, een veel sterker effect bereikt kan worden dan wanneer een enkele interventie wordt ingezet. Publab adviseert een meerjarige interventiestrategie gericht op de tijdsperiode vanaf groep 7/8 tot en met de eerste jaren van de middelbare school. Het doel van de strategie is om de jongeren stap voor stap, bewust en onbewust, te stimuleren om niet hun telefoon te bedienen tijdens het fietsen. De meerjarige strategie beschrijft drie verschillende fases, te weten groep 7/8, de transitieperiode van groep 8 naar de brugklas (inclusief vakantieperiode) en de middelbare school. De strategie sluit in elke fase aan op de eigenschappen en veranderingen waar de doelgroep op dat moment mee te maken krijgt.

Door in te spelen op deze fases kunnen we optimaal de verschillende aangrijpingspunten benutten om zo het gewenste gedrag te bereiken: het niet bedienen van de smartphone tijdens het fietsen.

Uw tags

Afleiding, Focus, Jongeren, Risicofactoren, Interventies, Gedrag

Beschrijving

Doel en opzet

De Provincie Utrecht vroeg Publab een onderzoek uit te voeren en concreet antwoord te geven op de volgende vragen:

1. Op welke doelgroep en welk doelgedrag kan de Provincie Utrecht zich het best richten?
2. Welke interventie is op basis van de gekozen doelgroep het meest effectief om het gewenste doelgedrag te bereiken? Richten we ons met de interventie op het gewenste gedrag of op het creëren van een nieuwe norm?
3. Aan welke voorwaarden moet de interventie voldoen om effectief te kunnen zijn? Het Publab werkte in dit onderzoek samen met twee creatieve partijen, innovatiestudio Moorgen en service design bureau Ideate, om zo een totaalpakket te kunnen bieden aan wetenschappelijk gefundeerde analyse en vertaling naar concrete ideeën en oplossingen.

Organisatie en financiering

Provincie Utrecht.

Periode en beschikbaarstelling

Het onderzoek is uitgevoerd in 2016.

Werkpakketten

Het onderzoek is ingericht in 3 deels overlappende fasen, onderverdeeld in verschillende onderzoeks- en uitvoeringstechnieken:

Onderzoek naar doelgroep en doelgedrag;
1. Gesprekken met pedagogen
2. Literatuuranalyse
3. Observaties van fietsende (basis)scholieren en jongeren in de brugklas
4. Keukentafelgesprekken met ouders en kinderen
5. Een kennissessie met verkeers- en jeugdexperts
Van data naar persona’s, de onderzoeken in de eerste fase hebben geholpen om een beeld te krijgen van wat een jongere drijft of weerhoudt om de smartphone op de fiets te gebruiken;
Interventie- en strategieontwikkeling.

Toepassingen

Er is een rapport gepubliceerd waarin het hele onderzoek uitgebreid wordt uitgelegd en waarin de resultaten van het onderzoek worden beschreven. Tevens worden hierin aanbevelingen gedaan voor vervolgonderzoek.

Overige

Achtergronden

Aanvullingen

Publicaties en referenties

Publicatie “Fietsen met focus”

Betrokken maatschappelijke partijen

Hogeschool Utrecht, Lectoraat Crossmediale

Gerelateerde projecten

Gerelateerde toepassingen

Vervolgonderzoek

Voor vervolgonderzoek wordt aangeraden om te kijken naar:

Het landschap van relevante stakeholders en organisaties: wie zijn de stakeholders en waarom zouden zij iets aan dit probleem willen doen? Ouders, bestuurders en vrijwilligers bij verenigingen, gemeentes. Maar ook: fietshandelaren, ELO, telecomproviders, leveranciers, schoolboekleveranciers, ontwikkelaars van Fietsmodus, VVN, ANWB etc.

De doelen die aan het in kaart brengen van de relevante organisaties ten grondslag liggen, zijn:

Inzicht in geschikte kanalen voor communicatie met doelgroep.
Inzicht in draagvlak onder stakeholders voor implementatie. Bij het ontwikkelen van interventies binnen de meerjarige strategie is het van belang om de verschillende stakeholders op één lijn te krijgen met hetzelfde doel voor ogen.

De doelgroep: hoe ontwikkelt de doelgroep zich over een langere periode? Hoe ontwikkelen de vier overige persona’s? De doelen die aan verder doelgroeponderzoek ten grondslag liggen, zijn:

Inzicht in veranderingen in persoonlijkheid, context, en smartphonegebruik (algemeen en op de fiets), met als resultaat het ontwikkelen van dynamische persona’s.
Inzicht in de behoeften van de vier overige persona’s: wat hebben zij nodig om het doelgedrag te vertonen?

Concrete aanbevelingen voor de Provincie Utrecht richten zich binnen het kader van dit project om die reden nog op een verdere voorbereiding van de interventiestrategie. De voorgestelde, meerjarige interventie biedt ruimte om aan te haken bij bestaande interventies, een idee dat onderschreven werd door de experts tijdens de expertsessie. Door verbindingen te leggen maak je gebruik van bestaande investeringen en bovendien is het aannemelijk dat de boodschap sterker overkomt bij de doelgroep. Hierom wordt aangeraden een overzicht te maken van de huidige interventies en daarbij de volgende vragen te stellen:

Hoe verhouden de bestaande interventies zich tot elkaar?
Binnen welke fase kan de interventie het best plaatsvinden, passend binnen de eigenschappen en veranderingen van die fase?
Op welke doelgroep richten de interventies zich?

Om iets te kunnen zeggen over de (kosten)efficiëntie van de strategie is het raadzaam om de ideeën eerst te testen in pilot format. Belangrijke randvoorwaarden hierbij zijn dat de pilot uitgevoerd wordt in een omgeving waar jongeren zich bevinden. Voorbeelden voor een pilot zijn concreet:

Het onderwerp thuis bespreekbaar maken (bijv. het faciliteren van gesprekken tussen ouders en kinderen).
Het beïnvloeden/bevestigen van risicoperceptie (bijv. ervaringsdeskundige in de klas).
Het onderwerp actief behandelen in de klas, voordat de kinderen samen fietsen (bijv. een workshop voor het schoolkamp).