Mama Agatha. Fietslessen als vorm van empowerment en onderzoek

Rob van der Bijl (GoDutchCycling – http://www.lightrail.nl/bicycles/)

Vrijdag 19 juli is een belangrijke dag voor fietsen in Amsterdam geweest. De leerlingen van de Ghanese Agartha Frimpong, oftewel ‘Mama Agatha’ kregen toen hun fietsdiploma’s uitgereikt in het South East Building aan de Bijlmerdreef in Amsterdam Zuidoost.  Met Mama Agatha heeft zich een nieuwe praktijk aangekondigd met nieuwe vormen van bottom-up activiteiten en onderzoek. Haar 12-weekse fietslessen voor migrantenvrouwen uit China, Ghana, Marokko, Mali, Somalië en vele andere landen verenigen al sinds 2009 Nederlandse praktijkkennis en lokale gemeenschap.

Mama Agatha staat voor een initiatief vanuit de basis (de ‘grass roots’ zoals dat in Amerika heet) om gewone mensen te stimuleren te gaan fietsen. En meer dan dat, want Agartha moedigt haar leerlingen ook aan eigen vaardigheden te ontwikkelen om zo een eigen weg in de maatschappij te vinden – zij zelf is een ‘community’-mens, de hele dag in de weer met koken voor de buurt, geven van naailessen, enzovoorts. Direct en indirect heeft het fietsdiploma zo een emanciperende werking. Het zet inwoners van Amsterdam Zuidoost in hun kracht. Tijdens mijn bezoek eerder dit jaar aan een van de lessen in de parkeerkelder van het South East Building was ik aangenaam verrast door het plezier en het enthousiasme van de lerende fietssters. Wat een mooi project!

Projecten zoals de fietslessen van Mama Agatha omvatten bij nader inzien een substantieel deel van onze matrix (http://www.fietscommunity.nl/matrix/). Bottom-up met sterk praktijk gerichte activiteiten wordt de facto onderzoek verricht binnen maar liefst vier van de vijf domeinen. In de eerste plaats natuurlijk het domein mobiliteit, want de fietslessen vergroten uiteindelijk de vervoersmogelijkheden voor nieuwe groepen uit de samenleving. Het ruimtelijk domein is eveneens vertegenwoordigd. De vrouwen van Mama Agatha leren gedrag in de ruimte aan, niet alleen verkeerstechnisch, maar ook sociaal en ergonomisch. Ze leren als het ware te laveren. Doordat ze dat allemaal kunnen wordt hun toegang tot de economie (het derde domein) versterkt. En daarmee hun positie in het sociale domein. Kortom ‘empowerment’! Ze krijgen beter toegang  tot werk, voorzieningen en sociale kringen.

Het zou een goed idee zijn om de verschillende onderzoeksonderwerpen systematisch in kaart te brengen aan de hand van het praktisch werk van Mama Agatha en vergelijkbare projecten en initiatieven. Naast de basisvaardigheden voor fietsen vertegenwoordigen condities waarbinnen fietsen valt aan te leren een belangrijke onderwerp, evenals het stapsgewijze proces wat aan dit leren ten grondslag. In het bijzonder zou onderzoek in kaart moeten worden gebracht naar technische, financiële, sociale en niet in de laatste plaats culturele beperkingen en randvoorwaarden die leren fietsen tot een grote uitdaging kan maken.

Een essentieel onderdeel van de fietslessen is de ‘nazorg’. De vrouwen met een diploma moeten blijven fietsen en hebben daarvoor uiteraard een fiets nodig. Mama Agatha is voorlopig gered door een initiatief van het platform annex de app ‘Ring-Ring®’ (Janine Hogendoorn, de fietsprofessional van 2016) die bemiddelde tussen Mama Agatha en ‘Europe Cycle Company’ (Mehmet Yasar) met hun Voguefietsen waardoor met een bescheiden subsidie van de deelgemeente en een kleine eigen bijdrage na de diploma uitreiking van 19 juli elke cursist een tweedehands, doch degelijke fiets in bezit kon nemen. Yasar zorgt ook dat de vrouwen in het vervolg terecht kunnen voor hun reparaties en technische, of praktische vragen. Mama Agatha laat zo zien dat de ‘bottom-up’ fietslessen ook een lokale economische activiteit vertegenwoordigen die onze lof en steun verdient.

 

Verder lezen en kijken? Meer onderzoek?

Mama Agatha is vooral bekend geworden van de gelijknamige film van Fadi Hindash (2015):
http://mama-agatha.com/

Angela van de Kloof (Mobycon) is bekend van haar vele werk op het gebied van fietslessen. Zo verzorgde zij een presentatie bij ‘Women Cycling Bicycling for a Lifetime’; zie de video op Youtube:
https://www.youtube.com/watch?v=ts66pjZZulw

Wetenschappelijk onderzoek:
Angela van der Kloof, Jeroen Bastiaanssen, Karel Martens. Bicycle Lessons, Activity Participation and Empowerment. Artikel in Case Studies on Transport Policy, September 2014